Kişiler niye xeyanet edirler?

Müasir dövrümüzde çox tez-tez ifade edilen bir söz var – xeyanet. Bu kelmenin ardında ise neçe-neçe mübahiseler, tehqirler, hetta fiziki tezyiqe qeder gedib çıxan münaqişeler ve nehayet, ailenin süqutu – yeni günümüzün xoşagelmez debi adını alan boşanmalar durur. Geride qalan xeyanete uğrayanın sarsıntısı, aşağılanmaq hissi, insanlara, xüsusile qarşı cinse inamsızlıq ve zaman keçdikce nifret hissinin yaranması, stress, depresiyyadır. Nadir hallarda ise xeyanet edenin müveqqeti ve ya bir anlıq çılğınlıqla ailesinde yaratdığı narahatlıq ve ekser hallarda boşanma peşmanlığı. Samire Quliyevanın 29 yaşı var. 7 ildir ki, aile heyatı quran Samire heyat yoldaşının ona xeyanet etdiyini deyir. “Cemi 3 il xoşbext yaşadıq. Yeni bu müddetde onun xeyanetini hiss etmemişdim. Belke de o qeder inanırdım ki, ağlıma getirmediyim üçün başa da düşmürdüm. Amma ikinci övladımız dünyaya gelenden sonra yoldaşım mene qarşı emelli-başlı soyudu. Aylarla mene yaxın durmur. Ne olsun her gece evdedir. Bütün geceni elinde telefon, ne yazır, ne edir - bilmirem. Danışanda da deyir ki, “senin başın xarab olub, oyun oynayıram”. Artıq rahatlıq mene haram olub. Sanki her an terk edileceyem hissini yaşayıram. Geceleri ağlamaqdan bezmişem. Ne etmeliyem bilmirem. Axı men ne etdim ki, o, menden bu qeder soyudu?” Maraqlıdır, sedaqet, vefa olduğu halda kişilerin xeyanet etmelerinin sebebleri nedir? Ümumiyyetle, kişi xeyaneti neden yaranır? Psixoloq Revane Quluzadenin sözlerine göre, xeyanet ilk önce ailede sevginin azalması ve itmesinden ireli gelir. Bu sebeb aileni kişi üçün maraqsızlaşdırır ve kişi kenarda ehtiyacı olan sevginin axtarışına çıxır. İkinci sebeb ise qadının yoldaşına olan diqqetsizliyinden ireli gelir. Bu diqqetsizlik neticesinde ailede psixoloji soyuqluğun baş qaldırması ve kişinin aileye bağlı olan tellerinin yavaş-yavaş donması prosesi yaranır. Psixoloqun fikrince, kişi xeyanetinin üçüncü sebebi qadının çox danışmasıdır. Tebii ki, bu danışıqda mehribanlıq, nevaziş ve minnetdarlıq dolu sözlerden istifade edilmir. Her birimizin bildiyi ve qebul etdiyi, el arasında işlenen tam menalı bir fikir var: “Subaylıq sultanlıqdır”. Bu, kişilerin az qala secde etdiyi fikirdir. Bu sade fikrin arxasında eks cinsin belke de facie kimi qebul etdiyi problemler tüğyan edir. Meişet qayğıları, günlük problemler, ailenin maddi teminatında olan natamamlıqlar, övlad terbiyesinin çetinlikleri, her dövrde öz aktuallığını itirmeyen gelin-qayınana çekişmeleri ve s. Nehayet, qadın günün sonunadek çarpışdığı bu böyük ve kiçik problemlerin neticesi kimi menfi emosiyalarla yüklenir. Axşam işden yorğun gelen heyat yoldaşınn qarşılaşdığı üz mimikasını ise tesvir etmeye ehtiyac yoxdur. Kişi bu mimikanın ardınca neler olacağını texmin edir ve zehninde birce reaksiya - “yene?” şikayet dolu bir sual yaranır. Qadın imkan tapan kimi erine, gün erzinde yaşadığı sıxıntıları bir-bir şikayet ve qınaq formasında dile getirmeye başlayır. Kişilerin deyingenlik kimi qebul etdiyi bu qınaq forması onu qadındandan bir qeder de uzaqlaşdırır. Ve kişi bu qarışıqlıqdan uzaqlaşmaq üçün qurtuluşu başqa qadında, daha deqiq desek, onun üzerine heç bir mesuliyyet qoymayan, sevimli, qayğıkeş, gülerüz, derd-serden uzaq bir xilaskarda axtarır ve ekser hallarda tapır. R. Quluzade deyir ki, kişi xeyanetinin dördüncü sebebi kişinin eqosundan ireli gelen bir haldır. Bildiyiniz kimi, kişiler qadınlar terefinden arzu olunmağı sevirler. Her hansı bir qadın ona onu arzu etdiyini ifadeler, mimika ve ya jestlerlerle ifade etse, o kişinin hemin qaıdnla xeyaneti qaçılmazdır: “Diger bir sebeb ise qadın ve kişi arasında intim münasibetin monotonlaşması ve ya bu münasibetin tamamile pozulmasıdır. Bu ise kişini sıxar ve yeni münasibetler axtarışına çıxarar. Kişi xeyaneti xarakterik sebeblerden de meydana gele bilir. Macera, adrenalin ehtiyacı duyan eks cins, böyük ehtimalla gizli münasibetler arxasınca düşecek ve bu hissleri aileden gizli, yasaq münasibet kimi yaşamaq ona heyat eşqi getirecek. Nece deyerler, bir növ özünü cavan saxlayacaq”. Xeyanetin diger bir sebebi ise kişinin ne vaxtsa etdiyi xeyanetin qadın terefinden bağışlanmasıdır. Bağışlanmaq kişide yeniden xeyanet etmek cesareti yaradır. Qadını inandıra bileceyine inan kişilerde de xeyanet etmek üçün cesaret yaranır. Kişilerin fikrince, gözün görmediyini qelb de hiss etmez. Bu anlayış ise daha sonra öz tesdiqini tapmır ve edilen xeyanet qadın terefinden aşkarlanır. Bezi hallarda xeyanet eden insanın valideynlerini, hansı şeraitde böyüdüyü araşdırıldıqda çox vacib ve esas bir nüans ortaya çıxır. Uşaq ailede valideynlerinden birinin digerine xeyanetini bilerek böyüyürse, bir müddet sonra sedaqetsizliyi, xeyaneti normal bir exlaq forması olaraq qebul edir. Müeyyen bir zamandan sonra ise o da doğru, normal bildiyi yanlışı tekrarlayır. Psixoloq qeyd edir ki, bütün bu sebebler xeyanetden uzaq, seqadet içinde yaşaya bilmeyin açarıdır. Xeyanet ne sebeble olursa olsun haqq qazandırılması mümkün olmayan, dinimize, insanlığımıza ve exlaq çerçivemize heç cüre sığmayan böyük bir yanlışdır. Bu yanlışa yol vermemek ve görmemek üçün ise edeceyimiz çox şey öz elimizdedir. Xeyanet şirin görünen zeherli bir team kimidir. Yeyerik ağzımız şirinlener. Bir de baxarıq ki, zeheri qanımıza işleyib, artıq mehvimize yaxındır. Maraqla, heyacanla , xoş hisslerle başlayan xeyanetin sonu yalnız peşmanlıqdır.